IJskoud de beste

Minister Bos van Financiën schetste in oktober 2008 op het hoogtepunt van de kredietcrisis hoe onverantwoordelijke provincies en gemeenten als jan doedels in zee gingen met Icesave. Hoe het zover heeft kunnen komen wordt geschetst in het onderstaande tafereel dat zich in de zomer een paar maanden eerder afspeelde in de werkkamer van de gedeputeerde van Financiën van de provincie Noord-Holland.

De voorlichter stormde de kamer van de Noord-Hollandse gedeputeerde Financiën binnen.
'Heb je het al gehoord,' viel hij met de deur in huis, 'De Volkskrant is met een achtergrondartikel bezig over hoe de lagere overheden met het geld van de belastingbetaler omspringen.'
De gedeputeerde die door de plotselinge verschijning van de voorlichter even gealarmeerd was, zakte gerustgesteld terug in zijn bureaustoel.
'Nou, daar gaan we toch goed mee om?'
'Dat vind jij, maar daar denken zij toch anders over. Volgens hun gegevens hebben de lagere overheden tientallen miljarden euro's op stoffige en dus laagrentende bankrekeningen staan en ze schatten onze spaartegoeden op een paar miljard, dat klopt wel ongeveer. En dat alles tegen veel te lage rentetarieven, zeggen ze. We worden door die banken in het pak genaaid. Dat zal zo'n beetje de teneur van hun artikel worden.'
Hij plofte in de stoel links voor het bureau die gewoonlijk door bezoekers van de gedeputeerde wordt gebruikt. Het was warm en De Volkskrant had hem vlak voor de vakantie behoorlijk van streek gemaakt. Hij voelde zich klam en maakte met zijn rechterhand wat meer ruimte tussen zijn boord.
'Nou, daar is toch niets mis mee,' antwoordde de gedeputeerde rustig. 'We hebben te maken met belastinggeld en daar moet je dus voorzichtig mee omgaan. Dat is goed bestuur en ook mijn beleid. We zijn geen cowboys. Wat vangen we nu voor zo'n deposito van 80 miljoen, 3.8%? 4.0%? Ja, het is niet veel, dat weet ik ook wel, maar in deze tijd moet je het niet van de rente hebben, dat weet iedereen.'
De voorlichter was verre van overtuigd.
'Die kerel van De Volkskrant noemde ook ons deposito, ja. Dat was juist een belangrijk rekenvoorbeeld in zijn artikel. Trouwens, hij moet ons sowieso hebben. Hij rekende voor dat we voor dat bedrag op jaarbasis ongeveer 1 miljoen euro te weinig rente-inkomsten hebben. Wij hadden ons geld natuurlijk bij zo'n bank die al maanden niets aan zijn rentetarieven had gedaan, zei hij, terwijl er de laatste tijd een paar frisse nieuwkomers waren bijgekomen die de markt flink hadden opgeschud. Zij konden scherpe tarieven rekenen, omdat ze alles via internet regelen en daarom minder kosten maken. En waarom wij ons geld dan niet op zo'n lucratieve spaarrekening hadden weggezet? Dat wilden ze wel eens weten. Was het soms gemakzucht, business as usual? Of die miljoen voor een provincie niet de moeite waard was en of we wel wisten hoeveel bijstandsmoeders je hiermee een plezier kon doen. Wanneer hun artikel in de krant komt, hadden we veel uit te leggen, vond hij.'
De gedeputeerde voelde zich bij het relaas van zijn voorlichter toch niet helemaal op zijn gemak. Inderdaad, je moest conservatief met belastinggeld omgaan. Maar hij had ook van die nieuwe banken gehoord. Icesave met name, met die leuke kleurtjes, had zijn aandacht getrokken. Maar ja, een buitenlandse bank, alleen maar contact via internet, hij wist het niet. Was dat nu wel zo'n goede keuze? Aan de andere kant, hij had al een keer op internet gekeken om te zien hoe betrouwbaar Icesave was en of zo'n bank wel voldeed aan de richtlijnen van FIDO. Want dat was natuurlijk een keiharde eis. Ze begonnen niet aan die wildwest-praktijken zoals in Zuid-Holland een paar jaar geleden. Dat was heel slecht afgelopen. En Icesave had inderdaad een betrouwbare A-rating en hun particuliere tegoeden werden net zo gegarandeerd door De Nederlandse Bank als bij andere banken en dat deed DNB ook niet zomaar. Als er wat mis zou zijn met zo'n bank, dan zou DNB toch al lang hebben ingegrepen? En dan, 5.25% is natuurlijk niet mis, meer dan 1% meer dan elders. Op zo'n bedrag van 80 miljoen tikte dat behoorlijk aan, inderdaad ongeveer een miljoen, dat wist hij ook wel, daar hoefde je niet een batterij bijstandsmoeders voor uit de kast te trekken.
Terwijl hij zo voor zich uit zat te denken en de voorlichter nog steeds op zijn verdere reactie zat te wachten, verbrak de telefoon de stilte. Zijn secretaresse riep opgewonden: 'Bos is op tv, hij heeft het over de financiën bij Noord-Holland. Op Nederland 1.'
En inderdaad, de gedeputeerde en zijn voorlichter troffen minister Bos van Financiën midden in een interview voor een microfoon van het NOS journaal.
'... het kan en mag toch niet zo zijn dat ze zomaar geld laten liggen. En, weet u, het gaat hier niet over een paar euro, maar over vele miljarden. Ook provincies en gemeenten moeten verantwoordelijk met gelden omgaan die door de burgers aan hen zijn toevertrouwd. Dan moet je niet zomaar ergens een rekening nemen en rustig achterover leunen. Dan moet je ook eens om je heen kijken en zien hoe je je geld met meer rendement elders kunt onderbrengen. Ook de lagere overheden hebben hier een grote verantwoordelijkheid. En als je als gemeente of provincie niet weet hoe je dat moet aanpakken, dan is FIDO een uitstekende handleiding. Die is eerder dit jaar nog aangepast. Je kiest een hoogrentende rekening en kijkt of zo'n bank voldoet aan de eisen van FIDO, daar is FIDO voor. Bij een grotere gemeente of een provincie gaat het al gauw om vele miljoenen per jaar. Ook lagere overheden moeten beseffen dat ...'
De gedeputeerde zette het toestel af en pakte opnieuw de telefoon.
'Els, wil je het hoofd Financiën vanmiddag even bij me langssturen?'